Makale
Makale
Tasavvuf ve Maddi Kültür: Kenan Rifâî Müze ve Koleksiyonları
Material Culture and Sufism: Ken‘ān Rifā‘ī Museum and Collections
Hatice Hümanur Bağlı
Yıl 2024, Sayı 2, Sayfalar:24-51
This study aims to evaluate objects related to the culture of Sufism and tarīqa within the context of contemporary
museum and exhibition collections. Specifically, it examines the artifacts of Ken‘ān Rifā‘ī, a
prominent Sufi sheikh from the late Ottoman period, showcased in two different venues, positing that these
collections will provide a new perspective on contemporary Sufi culture. These collections not only include
items of dervish accessories and outfits but also encompass objects of various natures, thereby opening a
gateway for evaluating the culture of Sufi artifacts. At the same time, examining the topic through modern
concepts such as nostalgia and fetishism provides an important comparative framework related to the
experiences encountered in the exhibitions. Additionally, the exhibitions feature a culture of visitation and
reverence, stemming from the tradition of sacred relics in Islām, indicating that the topic extends beyond
merely the displayed objects. The study employs a semiotic analysis approach for investigating material
culture elements. Rather than conducting a comprehensive inventory of all objects within the collections,
the focus is on systematic cultural evaluation. Analyzing these collections from the perspective of modern
museology in the post-Republican period of Türkiye will enable the development of original insights into
Sufi culture today.
Bu çalışmada, tarikat ve tasavvuf kültürü ile ilişkili olarak görülen nesnelerin günümüzdeki müze ve sergi
koleksiyonları bağlamında değerlendirilmesi planlanmıştır. Özellikle son dönem tasavvuf şeyhlerinden
Kenan Rifâî’nin iki farklı mekânda sergilenen eşyalarına dair değerlendirmelerin, günümüzde tasavvuf
kültürü hakkında yeni bir perspektif sunacağı düşünülmüştür. Bu koleksiyonlar, “derviş çeyizi” tanımına
uygun nesneleri içerdiği gibi, farklı nitelikte eşyaları da barındırmakta ve bu da tasavvufi eşya kültürünü
değerlendirmek konusunda yeni bir kapı aralamaktadır. Bu sergilerle bağlantılı olarak, aynı zamanda kutsal
emanetler geleneğinden kaynaklanan, bir ziyaret ve hürmet kültürünün var olduğu da görülmektedir. Bu
da ele alınan konunun sadece sergilenen eşyalarla ilgili olmadığını göstermektedir. Aynı zamanda konunun
nostalji ve fetişizm gibi modern kavramlar üzerinden karşılaştırmalı analizi de sergilerde yaşanan
deneyimlerle ilgili önemli tespitler yapabilmeyi sağlamaktadır. Çalışmada ek bir yöntem olarak, maddi
kültür unsurlarının göstergebilimsel analiz yöntemi ile incelenmesi planlanmıştır. Bu yaklaşım aracılığıyla
alınan koleksiyonlardaki eşyaların tümünü kapsamaya çalışan bir envanter çalışması yerine sistematik
bir kültürel değerlendirme hedeflenmiştir. Bu koleksiyonların Cumhuriyet dönemi sonrasındaki süreçte
modern müzecilik perspektifinden ele alınması, günümüzde tasavvuf kültürüne dair özgün tespitlerin
yapılmasına imkân sağlayacaktır.