İlk sûfîler arasındaki en göze çarpan figür,
Cüneyd’dir. Zîrâ Cüneyd, tasavvufun ana akımının
teşekkülüne o devirdeki diğer herhangi bir şahıstan
daha fazla katkı sağlamıştır. XIII. yüzyılın
meşhur Hintli âlim ve sûfîsi olan Şâh Veliyullah
(ö. 1176/1762) tasavvufun gelişimi hakkındaki
son derece aydınlatıcı olan değerlendirmesinde
Cüneyd’in katkısını aşağıdaki alıntıda olduğu gibi
tasvir eder: Bütün tarîkat müessisleri ve tasavvuf akîdesinin
şârihleri veya en azından bunların çoğunluğu
her ne kadar amelî tahakkuklarındaki
yöntem konusunda birbirlerinden farklılık
arz etseler de tarîkatin ana esasları üzerinde
ittifâk etmişlerdir. Bu ana esaslar seyyidü’t-
tâife Cüneyd ismi ile ilişkilidir. Şöyle ki,
bu esasların çoğu onun tarafından formüle
edilmiştir. Kendi çağındaki sûfîler ona râcîdir.
Hattâ hiçbir şeyhe ihtiyaç duymayan
pîrler (Üveysîler) dışındaki bütün tarîkatler
ondan çıkar.1