Article
Yorum
Horasan İrfanını Anadolu'ya Ulaştıran Kaynak Eserlerden Menâkıb-ı Şeyh Zâhid-i Geylânî
Manāqib e Sheikh Zāhed Gilānī: A Treatise That Brought ‘irfān Tradition from Khorāsān to Anatolia
Namiq Musalı
Year 2024, Issue 1, Pages:98-109
One of the prominent figures of Islamic mysticism (sufism) in the 13th century was Sheikh Tajaddīn Ibrāhim Zāhed Gilānī. His ancestors migrated from Khorasan (from Merv area of the modern Turkmanistan) to Lankaran district of Azerbaijan. He was initiated into the Abhariyya branch of the Suhravardiyya sect at the beginning of his youth and began propaganda activities as a religious leader when he was in his late fifties. He traveled for this purpose, invited people to the path of truth, educated thousands of disciples and khalifas and managed to win the love of people. Gilānī had a great influence on the sultans of that era, especially on the Ilkhanid ruler Gazan Khan and gave him some valuable advice about fair government. Sheikh Zāhed, who played an important role in the social life of the region in which he lived, left a large moral legacy behind. The lineage of the most influential orders of the Turkic-Islamic world as Safaviyya, Khalvatiyya, Bayramiyya, Jalvatiyyareaches to this outstanding personality. His shrine is located in Shikhakaran (Hilyakaran) village of Lankaran district today and is frequently visited by the people ot the area.During our research, we achieved the unknown hagiography (Manāqib) of Sheikh Zahed. This work, which is a section of a manuscript book, is in the Kastamonu Manuscript Library (37 Hk 2694, vr. 97a-133a) and consists of 55 chapters. Hagiography of Sheikh Zāhed was partially translated from Persian to Turkish by Meḥmed b. ‘Abd al-Laṭīffrom Anatolia in the 15th century. The Persian original of the work has not survived to this day. This paper aims to give information on the manuscript of Sheikh Zāhed’s Manāqib.
XIII. asırda İslâmî irfanın bayraktarlığını yapmış olan gönül erlerinden birisi de Şeyh Tâceddîn İbrâhim Zâhid Geylânî’dir. Ataları Horasan’dan (bugünkü Türkmenistan’ın Merv bölgesinden) Azerbaycan’ın Lenkeran yöresine gelip yerleşmiş olan bu zat, erken gençlik döneminde Sühreverdiyye tarîkatinin Ebheriyye koluna intisap etmiş, 55-60 yaşlarında irşad faaliyetlerine başlamış, bu amaçla seyahatlere çıkmış, insanları Hak yoluna çağırmış, binlerce mürid ve halife yetiştirmiş, gönüllerde taht kurmayı başarmıştır. Devrin sultanları, özellikle İlhanlı hükümdarı Gazan Han üzerinde büyük bir etki sahibi olan Geylânî, ona âdil yönetimle ilgili öğütler vermekten çekinmemiştir. Yaşadığı bölgenin içtimâî hayatında mühim rol alan Şeyh Zâhid, muazzam bir mânevî miras bırakıp gitmiştir. Türk-İslâm tarihinde büyük ehemmiyet taşıyan Safeviyye, Halvetiyye, Bayramiyye, Celvetiyye gibi tarîkatlerin silsilesi bu mümtaz şahsiyete ulaşmaktadır. Türbesi, günümüzde Lenkeran’ın Şıhakeran (Hilyekeran) köyünde bulunmakta ve halk tarafından ziyaret edilmektedir.Araştırmalarımız sırasında Şeyh Zâhid’in şimdiye dek bilinmeyen menâkıbına ulaşmış bulunuyoruz. Kastamonu Yazma Eserler Kütüphanesi’ndeki bir mecmua içinde (37 Hk 2694, vr. 97a-133a) yer alan bu eser toplam 55 bölümden ibarettir. Şeyh Zâhid Menâkıbı, Anadolulu Mehmed b. Abdüllatif tarafından XV. yüzyılda kısmî olarak Farsçadan Türkçeye çevrilmiştir. Eserin Farsça orijinali günümüze ulaşmamıştır. Makalede Şeyh Zâhid Menâkıbı hakkında bilgi verilmesi amaçlanmıştır.