Article
Makale
Rûzbihân-ı Baklî’nin Sûfîlerin Şatahâtını Meşrûlaştırma Çabası: Kur’ân-ı Kerîm, Hadis ve Sahâbe Sözlerinde “Şatahât”
Rūzbihān al-Baqlī’s Effort to Legitimize the Shaṭaḥāt of the Sūfīs: “Shaṭaḥāt” in the Holy Qur’ān, Hadīth and Sayings of the Companions
Adem Urhan
Year 2024, Issue 1, Pages:68-82
The general characteristic of shaṭaḥāt(ecstatic utterances) is that they are perceived as contrary to the apparent rules of religion, and as being obscure and incomprehensible. Thus, Sūfīs wrote commentaries to demonstrate that shaṭḥ is not in conflict with sharīa and to eliminate ambiguity and inexplicability. Rūzbihān al-Baqlī (d. 606/1209) is one of the Sūfīs who has made statements on this subject. This article is about Rūzbihān al-Baqlī’s comments on the expressions that he named as shaṭaḥāt in the Holy Qur’ān, hadīths and sayings of the Companions. The aim of this article is to ascertain whether al-Baqlī, also known as Shattāḥ al-Fars or Shaykh al-Shattāḥ, offered commentary on verses, hadīths, and sayings of the Companions, which he regarded as shaṭaḥāt. Additionally, it seeks to evaluate the effectiveness of his interpretations in legitimizing shaṭaḥāt as a means of spiritual guidance. It is of scientific importance that al-Baqlī’s comments on the verses, hadīths and sayings of the Companions as presented in his works are analysed and made available for researchers. The study revealed that al-Baqlī elucidated the verses, hadīths and sayings of the Companions, which he regarded as shaṭaḥāt, in a straightforward manner.It can be posited that this endeavour represents a preliminary attempt to justify the inclusion of Sūfī sayings in his work and to elucidate their meaning.
Dinin zâhirî ahkâmına aykırıymış gibi görülme, kapalılık ve anlaşılmazlık, şathiyelerin genel özelliğidir. Bu nedenle sûfîler, şatahâtın şerîate muhalif olmadığını göstermek, kapalılığı ve anlaşılmazlığı ortadan kaldırmak için şerhler yazmışlardır. Bu sûfîlerden birisi de Rûzbihân-ı Baklî’dir (ö. 606/1209). Bu makale, Baklî’nin Kur’ân-ı Kerîm, hadis-i şerîf ve sahâbe sözlerinde şatahât olduğunu belirttiği ifadelere dair yapmış olduğu yorumlarını konu edinmektedir. Makalemiz, Şattâh-ı Fars veya Şeyh-i Şattâh gibi isimlerle nitelendirilen Baklî’nin şathiye olarak ele aldığı âyet-i kerîme, hadis-i şerîf ve sahâbe sözlerini makul bir çerçevede şerh edip etmediğini ve yaptığı yorumlarla sûfîlerin şatahâtını meşrûlaştırma çabasında ne derece etkili olduğunu ortaya koymayı hedeflemektedir. Baklî’nin eserlerinde zikrettiği âyet, hadis ve sahâbe sözlerine dair yapmış olduğu yorumlarının analiz edilerek araştırmacıların istifadesine sunulması, bilimsel açıdan önem arz etmektedir. Çalışmanın neticesinde, Baklî’nin şatahât kabilinde değerlendirdiği âyet, hadis ve sahâbe sözlerini sade ve yalın bir şekilde izah ettiği görülmüştür. Onun bu çabasının, eserinde yer verdiği sûfî sözlerinin mâzur görülme sebeplerini gösterme ve daha anlaşılır kılması açısından bir ön hazırlık mâhiyetinde olduğu ifade edilebilir.